Αποθήκη Ελευθερίας

Ζούμε σε μια εποχή που οι ιδεολογίες δεν ταυτίζονται με συγκεκριμένους κομματικούς χώρους, βλέπουμε τεράστιες διαφορές μεταξύ στελεχών του ίδιου κόμματος σε οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Οι διαφορές αυτές χαρακτηρίζουν σχεδόν όλους τους κομματικούς μηχανισμούς. Π.χ. υπάρχουν πολλοί στο ΠΑΣΟΚ (Παπαθεμελής, Βερυβάκης κτλ) που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν λαϊκοδεξιοί, ενώ πολλά μέλη του Συνασπισμού, της ΑΕΚΑ και του ΠΑΣΟΚ φιλελεύθεροι, ενώ το φάσμα της ΝΔ κυμαίνεται από την ακροδεξιά μέχρι τον φιλελυεθερισμό. . Η ΝΔ όμως σε καμία περίπτωση δεν είναι φιλελεύθερο κόμμα (άλλωστε ανήκει στο ευρωπαϊκό λαϊκό κόμμα, όχι στο φιλελεύθερο) αλλά συντηρητικό. Δεν έχει επί της ουσίας ούτε φιλελεύθερες ιδέες (σε ένα ιδεολογικό συνέδριο στην Χαλκιδική πριν μερικά χρόνια είχε αποκηρύξει τις φιλελεύθερες λογικές), ούτε φιλελεύθερο προσανατολισμό, ούτε φιλελεύθερο πρόγραμμα. Η διαφημιστική πολιτική του «μεσαίου χώρου» δεν αποτελεί ιδεολογικό χαρακτηριστικό αλλά επικοινωνιακό τέχνασμα. Θα τολμούσα να πω ότι τα τελευταία 10 χρόνια, πιο εύκολα συσπειρώνονται και εκφράζονται φιλελεύθερες τάσεις κα στελέχη στο ΠΑΣΟΚ (που επίσης απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί φιλελεύθερο)!

Και τα δύο μεγάλα κόμματα στην Ελλάδα δεν έχουν ξεκάθαρους ιδεολογικούς προσανατολισμούς (γι’ αυτό και είναι τόσο μεγάλα!) αλλά υπάρχουν μόνο ως κόμματα που επιδιώκουν την εξουσία. Και η εξουσία είναι απαραίτητη για να συσπειρώσουν και να θρέψουν τους τεράστιους κομματικούς στρατούς τους, οι οποίοι τους εξασφαλίζουν μέσα από ένα πλέγμα εξυπηρετήσεων, ρουσφετιών, προσωπικών σχέσεων κτλ ένα ποσοστό ικανό για να διεκδικούν σε κάθε εκλογική αναμέτρηση την εξουσία. Γι’ αυτό και είναι πολυσυλλεκτικά κόμματα δεχόμενα ψήφους από παντού αρκεί να τους οδηγήσει στην εξουσία. Δεν προσπαθούν να πείσουν την κοινωνία για τις θέσεις τους και να συμβάλλουν στους ιδεολογικούς προβληματισμούς, αλλά προτιμούν σαν χαμαιλέοντες να προσαρμόζονται στις ιδιαιτερότητες του κάθε εκλογέα για να του πάρουν την ψήφο. Η επιλογή Τζανετάκου ήταν μια κίνηση για την ανάδειξη ενός φιλελεύθερου πρόσωπου (φυσικά μόνο επιφανειακά) αλλά συνάντησε τεράστιες αντιδράσεις από μια εκλογική βάση συνηθισμένη να ακούει αυτά που θέλει. Αυτό αποδεικνύει ότι στην Ελλάδα τα κόμματα δύσκολα διαμορφώνουν πολιτικές κατευθύνσεις αλλά αναγκάζονται να ακολουθούν την βάση τους. Π.χ. μπορεί η ηγεσία της ΝΔ να μην συμφωνεί με τον εναγκαλισμό του κράτους από την Εκκλησία αλλά δεν μπορεί να το διαμορφώσει σε πολιτική θέση. Παρόμοια στο ΠΑΣΟΚ, μπορεί η ηγεσία να θέλε να προχωρήσει σε τομές και ρήξεις με τα συνδικάτα αλλά επειδή αυτά αποτελούν μεγάλο μέρος της βάσης του, προτιμά να τις αποφεύγει, όσο και αν είναι αναγκαίες για την οικονομία.

Από την άλλη, ούτε οι ψηφοφόροι των δύο μεγάλων κομμάτων στο μεγαλύτερο ποσοστό τους έχουν ουσιαστικές διαφορές. Αν εξαιρέσουμε μερικούς ακραίους στα δεξιά της ΝΔ και μερικούς στο αριστερό τμήμα του ΠΑΣΟΚ, βλέπουμε ότι η εκλογική βάση είναι πάνω κάτω η ίδια. Οι ψηφοφόροι έχουν πάνω-κάτω τις ίδιες απόψεις, τις ίδιες επιδιώξεις και προέρχονται από παρόμοια στρώματα. Οι διαφορές είναι κυρίως ψυχολογικές και δεν έχουν να κάνουν με ιδεολογικά χαρακτηριστικά αλλά κυρίως πώς βίωσε κάθε οικογένεια τα γεγονότα των τελευταίων 50 χρόνων (εμφύλιος, διώξεις, παρακράτος, χούντα κτλ) καθώς και που έχουν τις εξαρτήσεις τους. Οι απόψεις του πυρήνα και των δύο κομμάτων όπως φαίνεται και στις έρευνες της κοινής γνώμης είναι ταυτόσημες και συντηρητικές.

Και υπάρχουν πολλοί λόγοι γιατί στην Ελλάδα δεν ευδοκιμεί ο φιλελευθερισμός. Ο γιγάντιος δημόσιος τομέας συντηρεί ένα τεράστιο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας και του εκλογικού σώματος. Τα συμφέροντα αυτού του τμήματος εξαρτώνται άμεσα από το πιο κόμμα ελέγχει τον κρατικό μηχανισμό και τους εξυπηρετεί καλύτερα. Στην Ελλάδα απουσιάζει η ισχυρή παραγωγική αστική κίνηση, που θα είχε συμφέρον από την φιλελευθεροποίηση της οικονομίας με το άνοιγμα του ανταγωνισμού και τον περιορισμό της φορολογίας. Οι μεσαίες τάξεις είναι κατά κύριο λόγο εξαρτημένες άμεσα ή έμμεσα από το κράτος (δημόσιοι υπάλληλοι, επιδοτούμενοι αγρότες και επιχειρηματίες κτλ). Αυτοί που πλήττονται περισσότερο από την κατάσταση (άνεργοι, ιδιωτικές παραγωγικές εταιρίες κτλ) δεν στρέφονται στην κατεύθυνση ανάπτυξης νέων πολιτικών δυνάμεων αλλά οδηγούνται στη λογική του ρουσφετιού και των εξυπηρετήσεων. Ακόμα, η έλλειψη πολιτικής κουλτούρας στον ελληνικό λαό (αποτέλεσμα κύρια του γεγονότος ότι η Ελλάδα απείχε από τα μεγάλα ρεύματα της Μεταρρύθμισης, του Διαφωτισμού, της Βιομ. Επανάστασης κτλ αλλά προσπάθησε να περάσει από τον μεσαίωνα των κοινοτικών-αγροτικών δομών στην σύγχρονη εποχή) δείχνει ότι έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε μέχρι την ανάπτυξη υγιών πολιτικών μηχανισμών (βέβαια τα τελευταία 150 χρόνια έχει γίνει μεγάλη πρόοδος). Τέλος, η επικράτηση του φιλελευθερισμού θα ανέτρεπε τα κατεστημένα συμφέροντα των εργολαβικών και προμηθευτικών ιδιωτικών επιχειρήσεων που θησαυρίζουν από τις δουλειές που κάνουν με το δημόσιο και τις κρατικές εταιρείες.

Άρα σαν συμπέρασμα, δεν μπορούμε να μιλάμε για δύο ισοδύναμα ρεύματα αλλά για κυριαρχία του συντηρητισμού και στα δύο μεγάλα κόμματα τα οποία ενδιαφέρονται περισσότερο για την πίτα παρά για την ιδεολογική καθαρότητα. Αυτό πρακτικά απομονώνει τις φιλελεύθερες τάσεις και τις περιθωριοποιεί. Κανονικά δεν θα έπρεπε να εκφράζονται τόσες πολλές και αντίθετες τάσεις σε ένα κομματικό σχηματισμό αλλά μέχρι να ωριμάσει το πολιτικό σκηνικό (με την διαμόρφωση σχηματισμών με ιδεολογικές βάσεις) δεν υπάρχει άλλη λύση για την επιβίωση των διαφορετικών ρευμάτων από τη συνύπαρξη.

Περλικός Φώτης