Το παράδειγμα της Σομαλίας
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΣΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΕΛΑΧΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ: ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΣΟΜΑΛΙΑΣ
Περλικός Φώτης
Από τον Hayek, τον Nozick και τον Rothbard έως τον Proudhon, τον Kropotkin και τον Bakunin το αίτημα περιορισμού, στο βαθμό ακόμη και της πλήρους κατάργησης, της κρατικής εξουσίας έχει συζητηθεί εκτενώς σε θεωρητικό επίπεδο. Σε πρόσφατη ενημέρωσή της η Παγκόσμια Τράπεζα περιγράφει ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον μοντέλο αναρχικής κοινωνίας στην πράξη. Η Σομαλία από το 1991 κι έπειτα δε διαθέτει αναγνωρισμένη κυβέρνηση. Μετά την πτώση του απολυταρχικού καθεστώτος του Siad Barre η χώρα βρέθηκε σε εμφύλιο πόλεμο. Σε αρκετές περιοχές επικρατεί τώρα ειρήνη, ωστόσο η Νότια Σομαλία δε διαθέτει αναγνωρισμένη κυβέρνηση ενώ ένας πολύ περιορισμένος κρατικός μηχανισμός λειτουργεί στα Βορειοδυτικά. Υπό αυτές τις συνθήκες η ιδιωτική πρωτοβουλία και τα φαινόμενα αυτοοργάνωσης εντυπωσίασαν με την αποτελεσματικότητα και την καινοτομία τους σε αρκετούς τομείς. Από την δική τους πλευρά, οι Σομαλοί, παρόλο που σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις φαίνεται να επιθυμούν την απόλυτη ασφάλεια των κρατικών θεσμών, δεν είναι διατεθειμένοι να αποδεκτούν μία εθνική κυβέρνηση, η οποία θα επιβάλλει φόρους στο λαό για να ξεπληρώσει το χρέος ύψους 2.7 δισεκατομμυρίων δολαρίων που κληροδότησε στη χώρα ο Siad Barre. Η ανθρώπινη ιστορία έχει άλλωστε επανειλημμένα αποδείξει πόσο αδόκιμη είναι η έννοια της «απόλυτης ασφάλειας» υπό την κρατική εξουσία.
Σε αυτό το περιβάλλον ανυπαρξίας των κρατικών δομών, ιδιωτικοί φορείς επινόησαν καινοτόμες στρατηγικές για να αντικαταστήσουν την κυβερνητική παρουσία. Αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι ότι η χώρα κατάφερε έτσι να ξεπεράσει τα γειτονικά της κράτη (ορισμένα από αυτά αρκετά ισχυρότερα οικονομικά) σε σημαντικούς τομείς όπως σε θέματα υποδομών, τηλεπικοινωνίας και παροχής ηλεκτρικού ρεύματος ενώ εμφανίζει χαμηλότερο ποσοστό εσχάτης ενδείας (ακραίας φτώχειας) από πλουσιότερες αναλογικά αφρικανικές χώρες όπως η Αιθιοπία, η Κένυα, το Καμερούν και το Κονγκό. Οι Σομαλοί επιχειρηματίες αντιστάθμισαν την έλλειψη κρατικών ρυθμίσεων με τρεις βασικές μεθόδους. Η πρώτη είναι οι «εισαγόμενες ρυθμίσεις», δηλαδή η στήριξη σε ξένους φορείς για τη διασφάλιση της σταθερότητας του νομίσματος, της ασφάλειας των αερογραμμών και του επιχειρηματικού δικαίου. Δεύτερον, αξιοποιώντας τα τοπικά δίκτυα και την φυλετική οργάνωση για την επιβολή των συμβάσεων, την διασφάλιση των πληρωμών και την περιφρούρηση της μεταβίβασης των αγαθών και των κονδυλίων. Τρίτη και πιο ενδιαφέρουσα ίσως πρακτική, υπήρξε η απλοποίηση των συναλλαγών με αποτέλεσμα την ομαλή και αποτελεσματική διεξαγωγή τους δίχως την ανάγκη παρέμβασης του κράτους, των φυλών ή της διεθνούς οικονομικής κοινότητας.
Από την άλλη μεριά οι περισσότερες προσπάθειες κρατικής παρέμβασης έχουν δώσει αποθαρρυντικά αποτελέσματα. Τα κρατικά σχολεία έχουν χαμηλότερη ποιότητα από τα ιδιωτικά. Η κρατικά επιδοτούμενη ηλεκτρική ενέργεια δεν παρέχεται στις αγροτικές περιοχές, που την έχουν ανάγκη, αλλά στα αστικά κέντρα ζημιώνοντας έτσι μια ως τώρα υγιή και αποτελεσματική ιδιωτική βιομηχανία. Ποιο τελεσφόρα κρατικά μέτρα είναι αυτά που βασίζονται στα πλεονεκτήματα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και αυτοδιαχείρισης και περιορίζονται στην υπαγόρευση του πλαισίου λειτουργίας του οικονομικού και κοινωνικού συστήματος.
Φυσικά, η Σομαλία βρίσκεται πολύ μακριά από το πρότυπο ενός αναρχοκαπιταλιστικού παραδείσου. Οι Σομαλοί βέβαια αποδεχόμενοι την ιδέα ότι πιθανότατα δεν πρόκειται να υπάρξει εθνική κυβέρνηση για πολλά χρόνια ακόμη, βρίσκουν πρωτότυπους τρόπους για να λύσουν ιδιωτικά τα προβλήματά τους. Ωστόσο, η ανυπαρξία κρατικών μηχανισμών φαίνεται σε κάποιους τομείς να έχει δημιουργήσει ελλείψεις. Ορισμένα από αυτά τα προβλήματα δεν προκαλούν έκπληξη καθώς παρόμοιες δυσκολίες έχουν αντιμετωπίσει και οι αντίστοιχες ιδιωτικοποιήσεις στη Δύση. Έτσι, έχει σημειωθεί πολύ μικρή πρόοδος στην κατασκευή των ιδιωτικών οδικών δικτύων ενώ και η προσπάθεια επίλυσης των διαφορών με τη θέσπιση ιδιωτικών δικαστηρίων, σε φυλετικό επίπεδο, για την επιβολή των παραδοσιακών νόμων της εκάστοτε φυλής εμφανίζει σημαντικά προβλήματα, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις «διαφυλετικών» αντιδικιών. Το ενδιαφέρον εδώ θα ήταν να μελετηθεί γιατί ο ευαίσθητος μηχανισμός της αγοράς δεν έχει ως τώρα παράγει μια καλή λύση και αν είναι δυνατόν αυτό να γίνει ποτέ εφικτό δίχως την επιβολή της κρατικής αρχής.
——————-
Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την ανακοίνωση της Παγκόσμιας Τράπεζας από την παρακάτω διεύθυνση:
http://rru.worldbank.org/Documents/PapersLinks/280-nenova-harford.pdf
Περλικός Φώτης
Από τον Hayek, τον Nozick και τον Rothbard έως τον Proudhon, τον Kropotkin και τον Bakunin το αίτημα περιορισμού, στο βαθμό ακόμη και της πλήρους κατάργησης, της κρατικής εξουσίας έχει συζητηθεί εκτενώς σε θεωρητικό επίπεδο. Σε πρόσφατη ενημέρωσή της η Παγκόσμια Τράπεζα περιγράφει ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον μοντέλο αναρχικής κοινωνίας στην πράξη. Η Σομαλία από το 1991 κι έπειτα δε διαθέτει αναγνωρισμένη κυβέρνηση. Μετά την πτώση του απολυταρχικού καθεστώτος του Siad Barre η χώρα βρέθηκε σε εμφύλιο πόλεμο. Σε αρκετές περιοχές επικρατεί τώρα ειρήνη, ωστόσο η Νότια Σομαλία δε διαθέτει αναγνωρισμένη κυβέρνηση ενώ ένας πολύ περιορισμένος κρατικός μηχανισμός λειτουργεί στα Βορειοδυτικά. Υπό αυτές τις συνθήκες η ιδιωτική πρωτοβουλία και τα φαινόμενα αυτοοργάνωσης εντυπωσίασαν με την αποτελεσματικότητα και την καινοτομία τους σε αρκετούς τομείς. Από την δική τους πλευρά, οι Σομαλοί, παρόλο που σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις φαίνεται να επιθυμούν την απόλυτη ασφάλεια των κρατικών θεσμών, δεν είναι διατεθειμένοι να αποδεκτούν μία εθνική κυβέρνηση, η οποία θα επιβάλλει φόρους στο λαό για να ξεπληρώσει το χρέος ύψους 2.7 δισεκατομμυρίων δολαρίων που κληροδότησε στη χώρα ο Siad Barre. Η ανθρώπινη ιστορία έχει άλλωστε επανειλημμένα αποδείξει πόσο αδόκιμη είναι η έννοια της «απόλυτης ασφάλειας» υπό την κρατική εξουσία.
Σε αυτό το περιβάλλον ανυπαρξίας των κρατικών δομών, ιδιωτικοί φορείς επινόησαν καινοτόμες στρατηγικές για να αντικαταστήσουν την κυβερνητική παρουσία. Αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι ότι η χώρα κατάφερε έτσι να ξεπεράσει τα γειτονικά της κράτη (ορισμένα από αυτά αρκετά ισχυρότερα οικονομικά) σε σημαντικούς τομείς όπως σε θέματα υποδομών, τηλεπικοινωνίας και παροχής ηλεκτρικού ρεύματος ενώ εμφανίζει χαμηλότερο ποσοστό εσχάτης ενδείας (ακραίας φτώχειας) από πλουσιότερες αναλογικά αφρικανικές χώρες όπως η Αιθιοπία, η Κένυα, το Καμερούν και το Κονγκό. Οι Σομαλοί επιχειρηματίες αντιστάθμισαν την έλλειψη κρατικών ρυθμίσεων με τρεις βασικές μεθόδους. Η πρώτη είναι οι «εισαγόμενες ρυθμίσεις», δηλαδή η στήριξη σε ξένους φορείς για τη διασφάλιση της σταθερότητας του νομίσματος, της ασφάλειας των αερογραμμών και του επιχειρηματικού δικαίου. Δεύτερον, αξιοποιώντας τα τοπικά δίκτυα και την φυλετική οργάνωση για την επιβολή των συμβάσεων, την διασφάλιση των πληρωμών και την περιφρούρηση της μεταβίβασης των αγαθών και των κονδυλίων. Τρίτη και πιο ενδιαφέρουσα ίσως πρακτική, υπήρξε η απλοποίηση των συναλλαγών με αποτέλεσμα την ομαλή και αποτελεσματική διεξαγωγή τους δίχως την ανάγκη παρέμβασης του κράτους, των φυλών ή της διεθνούς οικονομικής κοινότητας.
Από την άλλη μεριά οι περισσότερες προσπάθειες κρατικής παρέμβασης έχουν δώσει αποθαρρυντικά αποτελέσματα. Τα κρατικά σχολεία έχουν χαμηλότερη ποιότητα από τα ιδιωτικά. Η κρατικά επιδοτούμενη ηλεκτρική ενέργεια δεν παρέχεται στις αγροτικές περιοχές, που την έχουν ανάγκη, αλλά στα αστικά κέντρα ζημιώνοντας έτσι μια ως τώρα υγιή και αποτελεσματική ιδιωτική βιομηχανία. Ποιο τελεσφόρα κρατικά μέτρα είναι αυτά που βασίζονται στα πλεονεκτήματα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και αυτοδιαχείρισης και περιορίζονται στην υπαγόρευση του πλαισίου λειτουργίας του οικονομικού και κοινωνικού συστήματος.
Φυσικά, η Σομαλία βρίσκεται πολύ μακριά από το πρότυπο ενός αναρχοκαπιταλιστικού παραδείσου. Οι Σομαλοί βέβαια αποδεχόμενοι την ιδέα ότι πιθανότατα δεν πρόκειται να υπάρξει εθνική κυβέρνηση για πολλά χρόνια ακόμη, βρίσκουν πρωτότυπους τρόπους για να λύσουν ιδιωτικά τα προβλήματά τους. Ωστόσο, η ανυπαρξία κρατικών μηχανισμών φαίνεται σε κάποιους τομείς να έχει δημιουργήσει ελλείψεις. Ορισμένα από αυτά τα προβλήματα δεν προκαλούν έκπληξη καθώς παρόμοιες δυσκολίες έχουν αντιμετωπίσει και οι αντίστοιχες ιδιωτικοποιήσεις στη Δύση. Έτσι, έχει σημειωθεί πολύ μικρή πρόοδος στην κατασκευή των ιδιωτικών οδικών δικτύων ενώ και η προσπάθεια επίλυσης των διαφορών με τη θέσπιση ιδιωτικών δικαστηρίων, σε φυλετικό επίπεδο, για την επιβολή των παραδοσιακών νόμων της εκάστοτε φυλής εμφανίζει σημαντικά προβλήματα, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις «διαφυλετικών» αντιδικιών. Το ενδιαφέρον εδώ θα ήταν να μελετηθεί γιατί ο ευαίσθητος μηχανισμός της αγοράς δεν έχει ως τώρα παράγει μια καλή λύση και αν είναι δυνατόν αυτό να γίνει ποτέ εφικτό δίχως την επιβολή της κρατικής αρχής.
——————-
Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την ανακοίνωση της Παγκόσμιας Τράπεζας από την παρακάτω διεύθυνση:
http://rru.worldbank.org/Documents/PapersLinks/280-nenova-harford.pdf
0 Responses to Το παράδειγμα της Σομαλίας
Δημοσίευση σχολίου