Αποθήκη Ελευθερίας

Περλικός Φώτης

Χωρίς κανείς μας σχεδόν να έχει υπόψη του πραγματικά στοιχεία, όλοι έχουμε την αίσθηση ότι ο πλανήτης κινδυνεύει από οικολογική καταστροφή. Αρκετά συχνά ακούμε κραυγές απόγνωσης από οικολογικές οργανώσεις ή αυθαίρετα στατιστικά από “ειδικούς”. Θα αναφέρω κάποια στοιχεία για την καταστροφή των δασών, η οποία είναι κλασικό παράδειγμα τρομοκράτησης του κοινού.

Μια περιβαλλοντική μελέτη στο Time τιτλοφορούνταν “Δάση: μια παγκόσμια σφαγή με αλυσοπρίονα”, το World Resources Institute κραυγάζει σαν σύνθημα “Αποδασοποίηση: η παγκόσμια επίθεση συνεχίζεται”. Παρόμοια είναι και τα σλόγκαν του WWF “πρέπει να δράσουμε αμέσως για να διατηρήσουμε τα τελευταία δάση στον πλανήτη”, “τα δάση της γης εξαφανίζονται σε ανησυχητικό βαθμό”. Το Worldwatch Institute ισχυρίζεται ότι “η αποδασοποίηση έχει επιταχυνθεί ανησυχητικά τα τελευταία 30 χρόνια”. Αυτές οι διαπιστώσεις τους συνοδεύονται από συνθήματα, εκστρατείες δράσεις κτλ που στόχο έχουν να βάλουν φρένο σε αυτό που αυθαίρετα ονομάζουν καταστροφή των δασών, παραγνωρίζοντας πλήρως τις συνέπειες των προτάσεων και των πράξεών τους στην παγκόσμια ανάπτυξη (συνέπειες που επιβαρύνουν κύρια τις αναπτυσσόμενες χώρες).

Το κύριο πρόβλημα δεν είναι οι δράσεις τους αλλά η παραπληροφόρηση που παράγουν. Και στην περίπτωση των δασών τα πραγματικά δεδομένα είναι κυριολεκτικά καταπέλτης. Σύμφωνα με τις μακρύτερες διαθέσιμες σειρές δεδομένων όχι μόνο δεν είχαμε μείωση της κάλυψης της γης σε δάση αλλά αντίθετα τα τελευταία 50 χρόνια αυξήθηκε από 30,04% το 1950 σε 30,89% το 1994. Άλλες σειρές δεδομένων μιλάνε για μείωση από το 1961 ως σήμερα από 32,66% σε 32,22%. Το κύριο πρόβλημα στη σύγκριση διαφορετικών μελετών είναι ποια οικοσυστήματα υπάγονται κάτω από τον ορισμό δάση και ποια όχι, δημιουργώντας μια ανομοιομορφία στα στοιχεία, η γενική τάση πάντως είναι ξεκάθαρη. Σύμφωνα με τους πιο πρόσφατους ορισμούς του FAO (Food and Agricultural Organization of the United Nations) τα τελευταία χρόνια είχαμε μια μικρή κάμψη της δασικής έκτασης σε παγκόσμια κλίμακα από 29,5% σε 28,8%. Η Ευρώπη έχει χάσει περίπου το 50-70% των δασών που είχε πριν την εμφάνιση του ανθρώπου. Η μεγάλη όμως καταστροφή έγινε στον Μεσαίωνα για την αύξηση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων και την προμήθεια καυσίμων υλών. Η Γαλλία έχασε το 50% των δασών της μεταξύ 1000 και 1300 μ.Χ. Μέχρι το 1700 είχε χάσει πάνω από το 70% (μεσολάβησε και η επιδημία πανώλης που αλάφρυνε κάπως την πίεση στα δάση για κάποια χρόνια). Από το 1700 μέχρι σήμερα, τα δάση της Ευρώπης έχουν μειωθεί κατά 8%! Ακόμα και με την μεγάλη αυτή αποψίλωση το περιβάλλον στην Ευρώπη είναι καλό και επαρκές για την διατήρηση και ανάπτυξη των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Στις ΗΠΑ η μείωση των δασών είναι συνολικά το 30% των αρχικών και στην συντριπτική πλειοψηφία έγινε τον 19ο αιώνα. Μάλιστα από το 1880 ως το 1920 είχαμε τον διπλασιασμό των καλλιεργούμενων εκτάσεων χωρίς να επηρεαστούν τα δάση αφού έγινε σε βάρος χορτολιβαδικών εκτάσεων. Στην Λατινική Αμερική η μείωση τα τελευταία 300 χρόνια είναι γύρω στο 20%. Η Κίνα και η Ινδία έχουν χάσει περίπου το 50% των αρχικών δασών τους ενώ η Νοτιανατολική Ασία μόλις το 7%. Για την Αφρική και την Ρωσία τα ποσοστά είναι κάτω από 20%. Συνολικά σ’ όλο τον πλανήτη, η απώλειες δασών από τότε που άρχισε η καλλιέργεια της γης δεν υπερβαίνει το 20% αντίθετα με τους ισχυρισμούς οργανώσεων (όπως το WWF και άλλοι) που μιλάνε για πάνω από τα δύο τρίτα χωρίς να μπορούν να προσκομίσουν την παραμικρή απόδειξη για τους ισχυρισμούς τους. Ειλικρινά αδυνατώ να δω την θρυλούμενη σφαγή, τουλάχιστον όπου τα στοιχεία είναι αξιόπιστα (π.χ. ΟΗΕ).

Ειδικά για τον Αμαζόνιο, το 1988 οι οικολόγοι μίλαγαν για μείωση του δάσους κατά 2% το χρόνο λόγω υλοτόμησης, ωστόσο τα επίσημα στοιχεία εξαντλητικών ερευνών της βραζιλιάνικης κυβέρνησης έδειξαν ότι το 1999 η μείωση ήταν μόλις 0,5% (τόσο λόγω υλοτόμησης όσο και λόγω των αναπόφευκτων τροπικών πυρκαγιών). Συνολικά, από την εμφάνιση του ανθρώπου στη γη, το δάσος του Αμαζονίου έχει μειωθεί κατά 14% και μάλιστα το 3% από αυτό έχει αναπληρωθεί με νέο δάσος. Ένας άλλος μύθος είναι ότι ο Αμαζόνιος και τα δάση γενικά είναι οι “πνεύμονες οξυγόνου της γης”. Η αλήθεια είναι ότι το 90% και πλέον του ατμοσφαιρικού οξυγόνου παράγεται στους ωκεανούς από το φυτοπλαγκτόν. Αν τα δάση έλειπαν τελείως η περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε οξυγόνο θα έπεφτε μόλις κατά 1%! Μάλιστα σε απόλυτα μεγέθη, σε ένα δάσος σταθερής βιομάζας, το ισοζύζιο παραγωγής-κατανάλωσης οξυγόνου είναι μηδενικό καθώς ότι παράγεται με τον αναβολισμό με την διαδικασία της φωτοσύνθεσης, καταναλώνεται τελικά με τον καταβολισμό και τους αποικοδομητές όταν τα δέντρα πεθάνουν και αποσυντίθενται. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα δάση είναι άχρηστα, απλά δείχνει την άγνοια και τις σκοπιμότητες που κρύβουν τα μηνύματα των οικολόγων. Το Worldwatch Institute κραύγαζε το 1998 ” Η δραματική αύξηση της ζήτησης σε χαρτί και άλλα προϊόντα ξυλείας μετατρέπει την τοπική μείωση των δασών σε παγκόσμια καταστροφή”. Η αλήθεια όμως είναι ότι η συνολική μας κατανάλωση ξύλου και χαρτιού σε παγκόσμια κλίμακα, μπορεί να εξυπηρετηθεί από την ετήσια αύξηση της βιομάζας μόλις του 5% της τωρινής δασικής έκτασης.

Αφού λοιπόν το πραγματικό πρόβλημα δεν ανταποκρίνεται στις εικόνες, στις παραστάσεις και τις απόψεις που έχουμε σχηματίσει, είναι προφανές ότι η ρίζα του κακού βρίσκεται στη λαθεμένη μας πληροφόρηση. Σε μία μεγάλη παγκόσμια δημοσκόπηση το 1993 για το πώς αντιλαμβάνεται το κοινό τα οικολογικά προβλήματα, προέκυψαν χρήσιμα συμπεράσματα. Σχεδόν σε όλες τις χώρες (ειδικά στη Δύση) οι άνθρωποι είχαν την τάση να ανησυχούν για οικολογικά ζητήματα μακριά από την περιοχή τους. Σε μια τέτοια τυπική χώρα, στη Γερμανία, το 22% δήλωσε ότι ανησυχούσε για το τοπικό περιβάλλον, το 42% για το εθνικό και το 84% για το παγκόσμιο. Αφού όμως η έρευνα έγινε σε όλη την Γερμανία, βλέπουμε ότι οι κάτοικοι μιας περιοχής ανησυχούσαν περισσότερο για το περιβάλλον άλλων περιοχών για τις οποίες δεν είχαν ιδία αντίληψη, από τους ίδιους τους κάτοικους των περιοχών αυτών! Όπου υπήρχε άμεση αντίληψη η ανησυχία ήταν μικρή, όπου η πληροφόρηση καθορίζονταν από έμμεσους παράγοντες (ΜΜΕ, οικολόγους κτλ) η ανησυχία ήταν αυξημένη.

Τα αίτια είναι πολλά. Πρώτα απ’ όλα, τα ΜΜΕ που αρέσκονται να υπερβάλλουν, να δραματοποιούν και να οξύνουν καταστάσεις για να μπορούν να τραβήξουν κοινό. Η αποσπασματική και επιφανειακή ενασχόληση με τα οικολογικά ζητήματα όποτε υπάρχει κάποιο σημαντικό πρόβλημα και φυσικά η τάση των ΜΜΕ να προβάλλουν άσχημες και αρνητικές ειδήσεις. Τα επιστημονικά περιοδικά σπάνια δέχονται εργασίες που λένε ότι κάτι πάει καλά. Μπορεί να βγουν 1000 εργασίες που να λένε ότι τα ηλεκτροφόρα καλώδια υψηλής τάσης δεν προκαλούν καρκίνο λόγω ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας και να μην δημοσιευτεί καμία, ενώ μόλις μια εργασία ισχυριστεί το αντίθετο θα δημοσιευτεί αμέσως και θα δημιουργήσει θόρυβο και εντυπώσεις. Ακόμα, διάφοροι επιστημονικοί φορείς, περιβαλλοντικοί και μη, έχουν την τάση να υπερτονίζουν τα περιβαλλοντικά προβλήματα, για να εξεγείρουν την κοινή γνώμη, να στρέψουν την προσοχή των κυβερνήσεων σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι τους αντιστοιχεί πραγματικά και να εξασφαλίσουν περισσότερο κονδύλια για την έρευνά τους, δημιουργώντας έτσι επαγγελματίες κινδυνολόγους. Τέλος, οι διάφορες οικολογικές οργανώσεις, προκειμένου να δημιουργήσουν συμπάθειες στην κοινή γνώμη, να εξασφαλίσουν περισσότερες οικονομικές συνδρομές και να δείξουν ότι παράγουν έργο και ότι είναι δραστήριες, υπερβάλλουν σε βαθμό εξωφρενικό. Π.χ. πριν λίγα χρόνια η Greenepeace μοίρασε δελτία τύπου ισχυριζόμενη (χωρίς καμία βιβλιογραφική αναφορά) ότι στα επόμενα 75 χρόνια θα εξαφανιστεί το 50% των ειδών του πλανήτη. Η αλήθεια είναι ότι όλα τα δεδομένα δείχνουν μέχρι στιγμής αναμενόμενη εξαφάνιση, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΗΕ, για τα επόμενα 50 χρόνια μόλις 0,7%, που πλησιάζει το ρυθμό φυσικής ανανέωσης. Ξέσπασε τεράστιος σάλος (ειδικά στη Νορβηγία η τηλεόραση στρίμωξε άσχημε τους εκπροσώπους της οργάνωσης) και τελικά μετά από 4 μέρες, σε συνέντευξη τύπου, η Greenpeace αναγκάστηκε να “επαναξιολογήσει” τη στάση της.

Δεν είναι τυχαίο ότι ένας από τους πιο διακεκριμένους περιβαλλοντολόγους (που μας καλούν να υιοθετήσουμε τα σενάρια Αποκάλυψης που μας σερβίρουν) ο Στέφεν Σνάιντερ είχε δηλώσει το 1988 στο Discover: “Δεν είμαστε μοναχά επιστήμονες. Είμαστε και άνθρωποι. Και θα θέλαμε να δούμε τον κόσμο να γίνεται ένα καλύτερο μέρος. Για να πετύχουμε κάτι τέτοιο έχουμε ανάγκη να αποσπάσουμε με κάποιο τρόπο την προσοχή του κοινού. Κι αυτό σημαίνει κατά βάση κάλυψη των απόψεών μας από τα ΜΜΕ. Έτσι προσφέρουμε τρομοκρατικά σενάρια, κάνουμε απλουστευμένες και δραματοποιημένες δηλώσεις και αποσιωπούμε τις όποιες επιστημονικές αμφιβολίες έχουμε για τα λεγόμενά μας. Ο καθένας μας οφείλει να διαλέξει ανάμεσα στο να είναι αποτελεσματικός η στο να είναι ειλικρινής”.
Η αντιμετώπιση των οικολογικών ζητημάτων απαιτεί προσοχή, επιστημονικότητα και αντικειμενικότητα. Οι παθιασμένες κραυγές και οι συναισθηματισμοί μπορεί να παρασύρουν αλλά οφείλουμε να κρίνουμε και να δρούμε με γνώμονα τα ρεαλιστικά δεδομένα.

Ίσως τελικά το ερώτημα που πρέπει να τεθεί δεν είναι ποιος θα σώσει τον πλανήτη, αλλά ποιος θα μας σώσει από τους οικολόγους!

Περλικός Φώτης